Wat is synesthesie? Een kijkje in mijn kleurrijke brein

Al zolang ik me kan herinneren, zie ik kleuren bij letters, cijfers, dagen van de week en maanden. Dit is niet iets dat ik heb aangeleerd of bewust heb bedacht; het is gewoon hoe mijn brein werkt en ik weet niet beter dan dat het er is en altijd is geweest. Voor mij is het volkomen normaal dat woensdag groen is, net als het cijfer 3. Deze ervaringen vallen onder de noemer synesthesie, een neurologisch fenomeen waarbij zintuiglijke ervaringen met elkaar vervlochten raken.

Wat is synesthesie precies?

Synesthesie betekent dat het ene zintuig automatisch een ervaring in een ander zintuig oproept. Voor sommigen betekent dit dat ze muziek in kleuren zien, of dat muziek wordt omgevormd in allerlei patronen en kleuren, terwijl anderen smaken proeven bij het horen van bepaalde woorden. In mijn geval ervaar ik onder andere cijfers, letters en woorden als kleuren, wat me helpt bij allerlei dagelijkse activiteiten.

Ik gebruik mijn synesthesie bijvoorbeeld bij hoofdrekenen. Hoewel ik niet bewust optel of aftrek, “zie” ik kleurblokken in mijn brein die zich opstapelen als een soort Tetris-spel. Deze blokken vormen een kleurtoren en die toren vertelt me de uitkomst. Het gebeurt denk ik allemaal in mijn rechterhersenhelft, waar taal en logica geen rol spelen. Ik kan door een winkel lopen, zoals Ikea, en zonder bewust de prijzen op te tellen weten dat het totaalbedrag bijvoorbeeld 310 euro is. Deze “kleurcodes” die mijn brein maakt, zijn onveranderlijk en geven me een gevoel van zekerheid die ik niet anders kan verklaren.

Kleurrijk en creatief

Ik word soms een creatief en kleurrijk persoon genoemd. En kleur is (misschien ook wel vanwege mijn synesthesie) mijn houvast. Als autist vind ik onder de mensen zijn altijd spannend en kleur geeft mij dan rust en houvast. Zo zul je mij altijd gekleed zien met matchende kleuren. Als ik gifgroene enkellaarsjes aan heb, kun je er zeker van zijn dat ik een bijpassende armband of sjaal draag. Dolblij word ik van mensen die ook color-coordinated zijn. Wil je mij blij maken? Draag paarse oogschaduw bij je paarse shirt 😉. Mensen (vrienden en collega’s bijvoorbeeld) deel ik voor mijn eigen gemoedsrust en ontspanning het liefste in in kleurcodes. Gezichten herken ik niet goed en namen onthoud ik niet, maar als ik je geboortedatum, leeftijd, lengte, gewicht en de leeftijden van je naasten weet, dan ontstaat er een voor mij heel geruststellende ‘persoonlijke kleurcode’. Ik heb inmiddels geleerd dat ik niet naar persoonlijke details moet vragen en als ik dat al doe dan doe ik dat ongemerkt, tussen neus en lippen en de details sla ik op.

De link met autisme en hoogbegaafdheid

Synesthesie is zeldzaam maar niet uitzonderlijk. Schattingen over de prevalentie lopen uiteen van 1 op de 2.000 tot 4% van de bevolking. De variatie hangt af van hoe breed het fenomeen wordt gedefinieerd.

Synesthesie komt wel veel vaker voor bij mensen met autisme en hoogbegaafdheid. Het is alsof deze neurotypes een extra dimensie aan waarneming hebben, wat vaak gepaard gaat met een verhoogde gevoeligheid voor details en patronen. En ze kunnen vaak extra verbindingen in hun hersenen behouden. Dit kan bijdragen aan hun vermogen om patronen te herkennen en complexe problemen creatief op te lossen. Synesthesie kan informatieverwerking intuïtiever maken, wat een voordeel biedt bij abstract denken en artistieke expressie.

Superpower

Voor mij voelt het als een soort superkracht (waarvan ik niet wist dat ik die had) die me helpt informatie te ordenen en beter te begrijpen. Het verklaart ook waarom veel synestheten creatief zijn; hun unieke manier van waarnemen opent de deur naar innovatieve en artistieke uitingen. Als jongerencoach had ik enorm creatieve en muzikale synesthetische jongeren onder mijn hoede, waar ik dit fenomeen ook bij gezien heb.

Waarom ontstaat synesthesie?

De precieze oorzaak van synesthesie is nog niet volledig begrepen, maar onderzoekers vermoeden dat het te maken heeft met extra verbindingen tussen verschillende hersengebieden. Bij de meeste mensen worden deze verbindingen tijdens de ontwikkeling “gesnoeid”, maar bij synestheten blijven ze intact. Dit leidt tot een rijkere, meer complexe manier van waarnemen, waarin de zintuigen voortdurend met elkaar in gesprek lijken te zijn.

Wetenschappelijk onderzoek

Er is (toevallig Nederlands) onderzoek dat aantoont dat mensen met synesthesie meer en sterkere verbindingen hebben tussen verschillende hersengebieden. Een studie uitgevoerd door psychologen Romke Rouw en Steven Scholte van de Universiteit van Amsterdam gebruikte diffusion tensor imaging (DTI) om de witte-stofbanen in de hersenen te onderzoeken. Zij ontdekten dat synestheten inderdaad meer verbindingen hebben tussen hersengebieden, wat suggereert dat hun hersenen anatomisch anders zijn dan die van niet-synestheten.

Daarnaast heeft neurowetenschapper Tessa van Leeuwen van de Radboud Universiteit onderzoek gedaan naar synesthesie. Zij ontdekte dat bij mensen met synesthesie de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor verschillende zintuiglijke waarnemingen sterker met elkaar verbonden zijn. Dit verklaart waarom een stimulus in het ene zintuig automatisch een ervaring in een ander zintuig oproept.

Deze bevindingen ondersteunen het idee dat de unieke ervaringen van synestheten voortkomen uit een verhoogde connectiviteit en activiteit tussen specifieke hersengebieden.

De voordelen van synesthesie

Synesthesie biedt praktische voordelen. Het helpt me niet alleen om dingen beter te onthouden, zoals telefoonnummers en geboortedata, maar het maakt ook dat ik vaak intuïtief dingen “weet”. Dit voelt soms als een onverklaarbare zekerheid, maar voor mij is het logisch omdat mijn kleurcodes nooit veranderen. Het maakt mijn wereld kleurrijker, levendiger en, in veel opzichten, eenvoudiger.

Synesthesie is een prachtige herinnering aan hoe divers en uniek het menselijke brein kan zijn. Voor mij is het niet alleen een neurologische eigenschap, maar ook een integraal onderdeel van wie ik ben en hoe ik de wereld ervaar: Als kleurrijke typetje met veel creativiteit, een druk brein en veel fantasie!

Ik zou het ontzettend op prijs stellen als je hieronder jouw ervaring(en) zou willen delen met autisme, ADHD, hoogbegaafdheid in combinatie met Synesthesie. Welke vorm jij ook hebt, alle reactie is welkom!

En ook ben je welkom om deze informatie of de afbeelding te delen met bronvermelding.

Liefs, Tanja ❤️