
De Autist moet verhuizen… brrrr, verandering :(
Gammele website
“Please make it work!” Ik heb gebeden tot het universum, de Webdevelopment-Beschermengelen en hemel en aarde bewogen om deze website up and running te houden. Met veiligheidsspelden en ducktape zit ie aan elkaar vast en wil je een pagina inladen, dan moet ie zo’n beetje worden aangezwengeld met een ouderwetse slinger. Zo’n slinger die op auto’s uit 1930 zitten!
Het probleem van de gammele website, waar blog posts verdwijnen, pagina’s niet laden en de website soms gewoon uren offline is, ligt niet bij mij. Maar bij mijn hosting provider. Dus die moesten mijn problemen oplossen. Maar dat deden ze niet, ondanks al mijn smeekbedes.
Het is geen rocket science. Als je hosting provider niet functioneert, dan stap je toch gewoon over? Nou… die vlieger gaat bij een autist niet op. ☹
Wat wij autisten verschrikkelijk lastig vinden
Wij autisten vinden het godsgruwelijk lastig om los te laten, te veranderen en verder te gaan. En hoewel ik hier absoluut geen blog van wilde maken (maar gewoon een beetje een grappige column over mijn verhuisperikelen), ben ik inmiddels anderhalve maand, drie drafts en veel research verder…
Waarom is dat dan zo lastig voor autisten, verandering en loslaten?
Autisten houden van voorspelbaarheid, structuur en veiligheid. Standaard zullen wij eerder kiezen voor een vertrouwde situatie die ons niet dient, dan een nieuwe situatie waarvan we de uitkomst niet kennen.
Veiligheid staat op de eerste plek
Ook al worden voorspelbaarheid en structuur vaak als ‘typisch autistisch’ benoemd, in werkelijkheid zijn die twee vooral de middelen waarmee wij autisten veiligheid probeert te creëren in een wereld die voortdurend overweldigend, tegenstrijdig of onbegrijpelijk is. Ik heb een gigantisch artikel geschreven over veiligheid (en waarom dat de nummer 1 basisbehoefte is van ons autisten), maar deze ben ik (nog steeds) aan het redigeren. Ik kan wel al wat tipjes van de sluier oplichten:
Veiligheid: onze basisbehoefte
Voor ons is veiligheid een diepgevoelde noodzaak. Het gevoel dat we safe zijn op elk denkbaar vlak. Het gaat hier dan dus niet alleen om fysieke veiligheid, maar vooral om emotionele en neurologische veiligheid. En dat kan er bijvoorbeeld zo uitzien:
- Weten dat we mogen zijn wie we zijn, zonder oordeel van anderen;
- Vertrouwen dat onze omgeving ons niet plotseling confronteert met harde geluiden, kritiek, dubbelzinnige communicatie of onverwachte eisen (of wat dan ook dat we niet hebben kunnen voorbereiden, inschatten, anticiperen, of waaruit we kunnen ontsnappen);
- Het gevoel dat we niet continu hoeven te maskeren of onszelf te overprikkelen om ‘normaal’ gevonden te worden.
Wanneer ons gevoel van veiligheid ontbreekt, raakt ons zenuwstelsel in een constante staat van hyperwaakzaamheid. We schakelen dan over naar survival-modus, hetgeen kan leiden tot shutdowns, meltdowns, angsten, RSD, chronische stress en uiteindelijk fysieke klachten (denk aan anxiety, auti burnout, dysautonomie, etc).
Structuur: onze houvast
Structuur is wat veiligheid voor ons praktisch vormgeeft. Het zijn de vaste elementen in de dag, week of omgeving die als ankers dienen, zoals bijvoorbeeld:
- Weten wanneer en hoe dingen gebeuren;
- Routines en rituelen (zoals vaste plekken, volgordes, gewoontes, eten, muziek, etc);
- Een duidelijke taakverdeling, agenda, of weten wat het doel is van iets, zoals een ontmoeting).
Zonder structuur voelt het leven voor ons als los zand. En op het moment dat er al een gevoel van onveiligheid is bij ons, werkt het ontbreken van structuur als een vergrootglas op die onveiligheid. Wij autisten hebben zodoende de neiging ons vast te klampen aan routines uit zelfbescherming.
Voorspelbaarheid: onze mentale rust
Voorspelbaarheid is het vermogen om te anticiperen, wat ik bij puntje 1 al kort beschreef: “Wat gaat er gebeuren? Wat is het doel? Wat bedoelt iemand? Wat zijn de gevolgen?”
Voor neurotypische mensen is dit grotendeels intuïtief. Voor ons autisten is dit vaak niet het geval, omdat sociale signalen, emoties, dubbelzinnige taal en onverwachte wendingen moeilijk te behappen zijn. Onvoorspelbaarheid zorgt dan per definitie voor overweldiging van ons brein, waardoor bijtijds structureren, bevatten, verwerken niet goed mogelijk meer is. En dat is per definitie onveilig!
Daarom is/ zijn:
- Herhalingen fijn (We kunnen dezelfde vraag bijvoorbeeld blijven stellen);
- Duidelijke communicatie cruciaal (Informatieverwerking verloopt bij autisten meestal heel anders … echt HEEL anders… dan bij neutotypicals);
- “Wat gaan we doen? Wie komen er? Hoelaat is het afgelopen? Wat is het doel? Kan ik er zitten of mezelf afzonderen?” geen zeurvragen, maar een zoektocht naar voorspelbaarheid.
Samengevat:
Structuur en voorspelbaarheid zijn de middelen om het doel te bereiken. En dat doel is veiligheid.
Alles draait om onze diepgewortelde behoefte aan rust in ons zenuwstelsel en die ontstaat pas als de wereld om ons heen enigszins te bevatten en te vertrouwen is.
Wat er gebeurt bij verandering en loslaten
En dan… verandert er iets. Iets kleins, iets groots, iets praktisch of zelfs iets exitentieels. En voor een neurotypisch brein is dat misschien even schakelen, maar voor ons autisten is het alsof de fundering onder ons huis vandaan gehaald wordt. Of zoals ik vaak zeg: het vloerkleedje dat onder me vandaan getrokken wordt!
Verandering is niet één ding
Als je gaat kijken naar wat verandering is en waar het voorkomt, dan kan ik je vertellen: verandering is overal en altijd. In de grote dingen, zoals een verhuizing, een scheiding, een nieuwe baan, maar ook in de microswitches die elke dag weer terugkomen: Uit bed komen, van pyjama naar kleding, van thuis naar buiten en van plannen naar uitvoering.
Elke verandering is een overgang en vraagt iets van ons zenuwstelsel. En bij een zenuwstelsel dat toch al overbelast of overgevoelig is, kan dat als een brein-error voelen. Een rood kruis. Zelfs als het iets kleins is, zoals een andere koffiemok of een nieuw wasmiddel.
Loslaten is een rouwproces
En dan hebben we het over loslaten… Ook hier geldt dat het klein of groot kan zijn. Het loslaten van een object, een kledingstuk, een oude website, een routine, een plan, een identiteit. Of nog veel heftiger: een persoon. Een partner. Een droom. Loslaten voor autisten is het laten gaan van datgene dat vertrouwdheid en dus veiligheid gaf. Dat loslaten is rouw. Verlies. En opnieuw moeten gaan bouwen aan een situatie die veilig voelt.
Waarom we soms liever kiezen voor het bekende ongelukkige
Omdat het onbekende gelukkige voor ons vertrouwd is. En dus veilig. Ookal is het misschien helemaal niet fijn, veilig of het beste voor ons. Want zelfs als iets niet fijn is, een vervelende baan, een ongezonde relatie, een niet functionerende website, dan kennen we tenminste de patronen. We weten waar de bochten zitten en we hebben geleerd hoe we ze kunnen nemen zonder om te vallen.
Het nieuwe? Daar zijn nog geen plattegronden van. Brrrrr….. dus eng!!
Veilig, vertrouwd, bekend, maar niet goed meer
En dit is dan dus precies waarom ik vaak langer blijf hangen in situaties waarvan ik diep vanbinnen allang weet dat ze me niet meer dienen, dan dat goed voor me is. Zoals bij deze niet goed werkende website, die al maanden hapert, crasht en weigert samen te werken (dankzij het disfunctioneren van de hosting provider). Maar ja… hij is vertrouwd. Bekend. Een oud huis dat kraakt en tocht, maar waarvan ik de hoeken en kieren ken. En dat voelt, voor mij als autist, veiliger dan een splinternieuw paleis waar ik nog niet weet waar het lichtknopje zit.
Verandering is namelijk geen kwestie van simpelweg ‘iets anders gaan doen’. Verandering is een transitie. Een overgang, die is als weten dat je door een donker, angstaanjagend bos moet om op die betere, mooiere, fijnere plek te komen. In dat bos is alles onbekend. Er is duisternis, zijn schaduwen. Ik heb geen controle en ik weet niet of er misschien boze bruine beren op mijn donkere bospad gaan verschijnen. En misschien… verdwaal ik ook wel! Maar ik moet door dat bos!
Net zoals toen ik vastzat in een relatie die allang niet meer voedde, waarin ik langzaam oploste, mezelf al lang was kwijtgeraakt. En toch bleef. Omdat het bekende, hoe pijnlijk ook, dragelijker leek dan de duik in het onbekende. Dat is de paradox. Wij autisten blijven vaak liever in het onprettige dat ooit gegoten zat als een oude schoen, dan stappen te zetten in het onbekende dat misschien beter is… maar onvoorspelbaar. En die ouwe schoen, daar zitten gaten in. We hebben nieuwe nodig en dat weten we. Maar ja… eerst dat bos door, hè?
Het moment dat het bekende meer pijn doet dan de angst voor verandering
Ik kan me herinneren dat ik bovenstaande zin of iets in die strekking las toen ik in die relatie zat, heel lang geleden. En dat ik toen dacht: “Ja, maar de pijn die het me geeft om nu hier in deze situatie te blijven, is erger dan de angst voor verandering en het onbekende.”
En dan is dat moment aangebroken. Dat moment waarop zelfs voor iemand zoals ik, die zo sterk leunt op structuur, op herhaling, op zekerheid… de pijn van blijven groter wordt dan de angst voor verandering. En dan verandert alles. Dan is het alsof mijn systeem ineens beslist: tot hier en niet verder. Dan breekt er iets open. En ja, dat is beangstigend. Maar ook bevrijdend.
En precies daar, in dat kantelpunt, begint de echte beweging. Voor iedereen. Of je nu autist bent of niet.
Kiezen voor verandering en progressie
Dus nu kies ik ervoor. En ik geloof niet dat ik er echt klaar voor ben (Ik schrijf namelijk ook al zes weken aan deze blog in de hoop dat ik er klaar voor ga zijn). En het is dus ook niet makkelijk. Maar het moment van verandering is wel aangebroken. Omdat ik wéét dat ik niet verder kom als ik blijf zitten waar ik zit. En ja, verhuizen van die hele website is eng. Technisch, emotioneel, praktisch. Het is afscheid nemen van iets ouds, iets dat me 18 jaar lang heeft gediend, maar nu niet meer klopt. Net zoals ik in andere fases van mijn leven heb moeten loslaten. Liefdes, huizen, dierbaren, vriendschappen, huisdieren, drank, sigaretten, identiteiten en ga zo maar door…
En elke keer dacht ik: dit overleef ik niet. Elke keer bleek ik sterker. Elke keer ging ik door dat donkere bos – met trillende benen en hartkloppingen- en kwam ik uiteindelijk uit op die mooie, lichte plek van verandering en vernieuwing.
Nou…. dag oude hosting provider. Hallo nieuw huis! 😉
Enne… ik ben er nog niet… Maar ik ben onderweg. Onderweg van het oude naar het nieuwe. In zoveel aspecten in mijn leven. En ik verander en ik laat los. Dat doe ik al een jaar. En dat verscheurt me soms, want ik moet mensen en situaties loslaten die diep in mijn hart en ziel zitten. Ik moet een carrière achter me laten, mijn rol als moeder van thuiswonende kinderen. Er is zoveel wat verandert in mijn leven en wat ik los moet laten. Dit kleine ‘hosting’ dingetje is slechts een metafoor.
En misschien… als je het groter bekijkt, zijn we al daar waar we altijd waren, altijd zijn en altijd zullen zijn. En zit verandering alleen maar in onze mind! Mijn zen teacher Thich Nath Han zegt niet voor niets: “I have arrived. I am home.” Altijd! En thuis is er dan die nieuwe deur die opengaat, als de oude gesloten is!
Liefs, Tanja 💖